Soms vervloek ik, Walter, mezelf dat mijn Spaans zo bescheiden is. Ik kan me aardig redden in een restaurant, zelfs kleine gesprekjes met de Spanjaarden zijn mogelijk, waardoor je wat meer te weten komt. Een krant kan ik redelijk lezen en sinds mijn bezoek aan een kasteelmuur die een executieplaats bleek te zijn in de Spaanse burgeroorlog (1936-39) lees ik nog wat meer. Het internet is een rijke vindplaats, wat dat onderwerp betreft.
Wreed
Die oorlog – qua wreedheid kon het zich meten met die van Syrië nu – ging het simpel gezegd om links tegen rechts. Er was een gekozen linkse regering, en een staatsgreep van het rechtse leger onder leiding van generaal Franco. Franco die onder andere steun kreeg van Hitler, won. Het aantal doden wordt geschat op een half miljoen, maar dat is een schatting. Ik heb ook hogere getallen gezien. Beide partijen moordden, zij het dat de Franco-aanhangers het systematischer deden door gebieden van de ‘roden’ te ‘zuiveren’.
Mijn Spaans bijvoorbeeld kent nu na het zoeken op internet naar meer informatie nieuwe woorden als tapia. Dat is een woord voor muur. Die muur werd vaak gebruikt voor de executies. En een fosa is een graf, zo blijkt.
Emoties
Dat er een bloedige oorlog was geweest in dit land wist ik. Maar dat het nog steeds een zeer gevoelig onderwerp is, waardoor een Spaanse gids haar Spaanse toehoorders niet de executiemuur in El Puerto de Santa Maria laat zien, had ik niet verwacht. Bijna tachtig jaar na de guerra civil (burgeroorlog) lopen de emoties blijkbaar nog steeds hoog op. Begrijpelijk, weet ik nu.
De provincie Andalucia, waarin El Puerto ligt, telt alleen al zeshonderd massagraven. In Spanje zijn het er meer dan tweeduizend. De meeste graven zijn ongeopend. Geschat wordt – alweer – dat er meer dan 100.000 lichamen in die graven liggen. Wie dat zijn, is onbekend. Tot nu toe zijn slechts vijfduizend mensen geïdentificeerd.
Lorca
Zo wordt voor de zoveelste keer een poging gedaan om het graf van de Spaanse dichter Lorca te vinden. Deze bekende Spaanse dichter (links & homoseksueel) werd al gauw na het uitbreken van de burgeroorlog meegenomen en later geëxecuteerd. Waar hij werd begraven is niet bekend. Men heeft slechts een vermoeden.
Vragen
Regelmatig komen er familieleden in de pers aan het woord die zich afvragen waar hun vader of grootvader is gebleven. Sommige massagraven liggen in een droge rivierbedding, zo blijkt na een analyse van de Andalusische deelregering. De kans dat je de stoffelijke resten terug kan vinden, is miniem, want in de winter stroomt de rivier vol. Momenteel wordt in Puerto Real, buurgemeente van El Puerto, een graf geopend. Geschat wordt – ik krijg een hekel aan dat woord – dat er 165 stoffelijke resten liggen. Zo’n 141 hebben ze al gevonden, meldt de lokale krant El Diairo.
Dode burgemeester
Onze camper stond enkele dagen geleden bij de mooie vestingstad Ciudad Rodrigo. Een stad, zo blijkt, vol met historie over heldhaftige Britten en Spanjaarden die vochten met de soldaten van Napoleon. In 1812. Die andere kant van de geschiedenis, de burgeroorlog, wordt heel wat minder benadrukt, hoewel de toenmalige linkse burgemeester in 1936 ook tegen de tapia werd gezet. Zijn lichaam is gelukkig na de oorlog wel teruggevonden.
Maar de andere slachtoffers liggen nog ergens op de Spaanse pampa. En als de onderzoekers en familieleden het graf willen openen, vraagt de eigenaar van dat stukje land een schadevergoeding van een paar duizend euro. Wat natuurlijk ook weer commotie veroorzaakt. Spanje, het land van zon en sangria, kent exact tachtig jaar na de oorlog nog steeds een pijnlijk verleden. Dat is is me ondanks mijn gebrekkige Spaanse kennis wel duidelijk worden.