Het Portugese Serpa is anders. Maar waarom?

Portugal is niet echt ons land. Waarom? Tsja, de mensen zijn verlegen. Ingehouden. Ze kijken je niet direct in je ogen. Maar in de supermarkt zijn ze over het algemeen super opdringerig. Niet dat ze je dan wel recht aankijken, maar ze komen (bijna) tegen je aan staan. Of ze proberen zo snel mogelijk bij de kassa te komen. Je zou het voordringen kunnen noemen.

Als je Spanje gewend bent, met mensen die onmiddellijk tegen je beginnen te kletsen, die nieuwsgierig zijn, willen weten wie jij bent, die lachen, om zichzelf, om jou, dan is het even slikken. In Spaanse steden hoor je geroezemoes. In Portugal is het stil. Zelfs als er mensen op straat lopen, op terrasjes zitten. Het lijkt of er een geluidsdichte deken over heen hangt. Er zullen vast mensen zijn die dat aangenaam vinden. Wij niet.

Bovendien is het hier vaak smoezelig. Een beetje van de Franse slag. We staan nu naast twee Portugese campers. Beide zijn kapot. Bij de ene ligt het raam eruit. Het is provisorisch geplakt. Ze vinden het goed zo. Bij de ander puilt het isolatiemateriaal uit de alkoof. Hier is zelfs de ducktape niet aan te pas gekomen. Ach, het regent hier niet zo vaak, dus het zal wel. Het is goed zo.

Dezelfde doos

Dat zul je dus in Spanje niet gauw meemaken. Zo onzorgvuldig met je spullen omgaan. Ze zijn in staat om jaar in jaar uit de tent steeds in dezelfde doos te stoppen. De doos waar de tent inzat toen ze ‘m kochten. En die doos die ziet er ook nog steeds uit alsof die net uit de winkel komt. In Spanje wordt er ook gepoetst bij het leven. Zomaar iets vies laten… mwha, dat zal je niet gauw meemaken. De gemiddelde Portugees is net even iets minder alert, zullen we maar zeggen.

Dit is natuurlijk allemaal ‘grote deler-wetenschap’. Dingen die ons in de loop der jaren opvallen. Bovendien gaat dit niet over de toeristische centra in Portugal. Want we hebben bijvoorbeeld geen idee hoe het er in Albufeira, Portimão of Monte Gordo, waar vooral buitenlandse vakantiegangers verblijven, aan toegaat.

Hier kun je maanden toe met weinig geld.

Toch is Portugal mooi. Het heeft prachtige natuur, architectonische hoogstandjes en het eten is over het algemeen lekker en goedkoop. Portugal is vooral ook goedkoop. Het is niet voor niets dat heel veel camperaars hiernaar toe gaan. Je kunt je wagen ergens voor een appel en een ei neerzetten. Als je al moet betalen, want er zijn hier nogal wat gratis camperplekken. Hier kun je maanden toe met heel weinig geld.

Portugal is voor ons vooral buitenland. Het is anders. Ze spreken een taal die we niet zo goed kennen. En dat is leuk. Spannend. Grappig is dat we vorig jaar in een stadje terecht kwamen dat duidelijk anders is dan andere Portugese plaatsen. We hebben de afgelopen 25 jaar heel wat door het land getrokken en Serpa springt er echt uit. Ja, het is Portugees. Maar het is ook anders.

Mensen lijken hier meer zelfvertrouwen te hebben. Ze kijken je aan. Sommigen zeggen zelfs vanuit zichzelf gedag. Niet pas nadat jij vijf dagen achter elkaar steeds het initiatief hebt genomen. Bovendien is de stad schoon. Elke dag zie je mensen met bezems en schoonmaakwagentjes door de stad trekken. Je kunt zien dat het niet rijk is, maar het is niet armoedig. Dingen worden aangepakt.

Hoe komt dat? Wat maakt dit stadje anders? En hebben we het wel goed gezien? Dus we zijn dit jaar teruggegaan. We hebben bedacht dat deze plek ideaal was om te werken en ondertussen konden we het plaatsje met z’n inwoners wat langer observeren. Inmiddels zitten we hier drie weken, waarbij we een beetje onderdeel van het stadje zijn geworden.

Bankjes met oude mannen

We gaan elke dag naar de bakker. We hebben in het centrum een echte Portugese supermarkt met plaatselijke producten ontdekt, waar we drie keer in de week vers spul gaan halen. We hebben diverse restaurants bezocht. We fietsen, lopen, zijn naar een feest geweest. En komen elke dag langs bankjes met oude mannetjes met petjes op die wij groeten. Zij groeten terug. Sommigen zwaaien zelfs.

Maar wat maakt deze stad anders? Deze stad is al sinds de Anjerrevolutie in 1974, waarbij de decennia durende dictatuur omver geworpen werd, communistisch. We zijn journalisten. Dus we zijn in de politiek van Serpa gedoken. We hebben begrotingen en andere epistels boven water gehaald. We hebben verslagen van gemeenteraadsbijeenkomsten proberen te ontcijferen. In eerste instantie dachten we bij de partijafkorting CDU aan de christen-democraten, maar niets is minder waar.

Deze gemeente wordt al meer dan veertig jaar geleid door een uiterst linkse combinatie van onder meer communisten en socialisten. Tegenwoordig doen ook de ecologische groenen een duit in het zakje. En dat in een toch typisch agrarische gemeenschap.

Waarom ze hier zo massaal op de communisten stemmen hebben we niet kunnen achterhalen. Behalve dan dat ze behoorlijk geleden hebben onder de dictatuur. Maar daarin waren de bewoners van Serpa niet anders dan anderen. Wel is duidelijk dat hier van oudsher hard werkende boeren en arbeiders woonden. Mensen die jarenlang aan de lijve hebben ondervonden hoe hard het leven is. Zonder dat ze daar zelf heel veel voor terugkregen.

Spic en Span…

Nu hebben ze nog steeds niet veel, maar het is wel gelijker verdeeld. Je kunt in deze gemeente merken dat iedereen z’n deel krijgt. Iedereen profiteert ervan dat de stad er bijvoorbeeld spic en span uitziet. Daardoor komen er mensen, die geld uitgeven in de stad. Daar profiteert iedereen van. Mensen stralen een soort zelfverzekerdheid uit. Ze zijn duidelijk trots op wie ze zijn.

Uiteraard gaat er hier ook weleens wat mis. Logisch, waar niet. Maar op een of andere manier hebben ze het hier al jaren goed voor elkaar. Ze hebben een uitstekend functionerende gemeente, die voor buitenstaanders zoals wij, aangenaam is. Veel publieke zaken als het zwembad, de musea en het kasteel zijn voor toeristen gratis te bezoeken. Er wordt veel aan onderhoud gedaan. Er is hier geen zichtbare, je in het gezicht gillende armoede, zoals je dat onderweg in Portugal (en ook in Spanje) nog vaak tegenkomt.

De gemeente heeft geen gat in de hand. Er wordt hier keurig op de financiën gelet. Er hoeft door de rijksoverheid niet voortdurend geld te worden bijgelegd. Dat zou ook niet lukken, want Portugal is een arm land, dat het heel moeilijk heeft gehad tijdens de crisisjaren. Zelfs midden in de crisis schommelde het werkloosheidscijfer in Serpa rond de 17 procent. Dat is behoorlijk, maar vergeleken met buurland Spanje heel redelijk. Daar is de werkloosheid nu nog gemiddeld 16 procent.

Uit de Serpa-cijfertjes blijkt dat het geld naar de gemeenschap gaat. Of dat echt zo is, kunnen we natuurlijk niet op het eerste gezicht zien. Maar mocht het geld voortdurend op de verkeerde plek terechtkomen dan was deze al meer dan 40 jaar regerende club ongetwijfeld een keer afgestraft. Mensen zijn niet gek.

Serpa is een aangename stad, vinden wij. Zo’n stad, waar zelfs wij, reizigers die voortdurend op pad zijn, ons drie weken achter elkaar aangenaam weten te vermaken. En waarvan wij zelfs tegen elkaar zeggen dat we hier zeker voor langere tijd terug gaan komen. Hier zijn aardige mensen in een interessante stad met een mooie omgeving en vol verse, lokale producten. Alles vlakbij de camping, waar het uiterst aangenaam toeven is.

De historische binnenstad is zeker het bezoeken waard. De oude stad is ommuurd. Er staat een imposant aquaduct met daarvoor eeuwenoude olijfbomen, die tot de oudste van de Portugese provincie Alentejo behoren. De stad ligt op een heuvel. Het kasteel dat gratis te bezichtigen is ligt het hoogst en biedt een geweldig uitzicht over agrarische omgeving.

Golvende weilanden

Overal om je heen zie je golvende velden vol wijnranken, olijfbomen, weilanden met grazende schapen. Serpa herbergt een aantal prachtige oude, goed bewaard gebleven gebouwen. Mooi zijn Igreja do Salvador, Capela do Calvário en het Hospital. Zelf zijn we niet geïnteresseerd in uurwerken, maar Serpa bezit ook een Museu do Relógio dat volgens kenners interessant is. Het binnenstadje is niet groot, maar wel gezellig. Je kunt er makkelijk een paar uur rondlopen.

Iets verder weg, op de volgende heuvel, ligt Capela Nossa Senhora de Guadalupe. Je kunt daar naar toe wandelen. Het is een hele klim, maar je hebt een geweldig uitzicht. Wie er niet tegenop ziet een stevige fietstocht te maken kan vanuit het zuiden van de stad naar de 19 kilometer verder gelegen Pulo do Lobo (waterval met de naam wolfsprong) rijden. Iets korter is een tocht vanaf de camping naar de Rio Guadiana. Je kunt de Pulo do Lobo ook met de auto bezoeken, maar kijk uit bij het laatste stukje. Je komt op een zandweg, waar een gewone wagen niet echt voor gemaakt is.

Volgende keer vertellen we waar je lekker kunt eten, wat de specialiteiten zijn en waar de boeren in de omgeving bekend om zijn. Serpa staat bijvoorbeeld bekend als kaasstad. Het is hier niet zo toeristisch als in Gouda of Alkmaar, maar elk jaar wordt hier in de laatste week van februari een drukbezocht driedaags kaasfestival gehouden.

Zie ook: Eikeltjesjam & waterhoning, smikkelen uit de voorraadkast van Serpa