In de voetsporen van Cees Nooteboom

Hier moet ooit de Muur hebben gestaan. Ergens. Volgens de annalen bij de achterste bomenrij.
Hier moet ooit de Muur hebben gestaan. Ergens. Volgens de annalen bij de achterste bomenrij.

“Hier is ‘t. Ik weet het zeker. Nee, niet hier. Daar. Nee, dat kan toch niet? Het moet wel hier geweest zijn.” Zo hebben we op meerdere plekken in Berlijn gestaan. Op de Potsdamer Platz staan er gelukkig hulpmiddelen om ons de plek van de voormalige Muur tussen Oost en West te wijzen. We waren er toen Oost-Duitsland nog de DDR was. En wat je ook deed, de Muur was er altijd.

Het was dé barrière. Vaak dwars door wijken, straten, een muur, die buren abrupt van elkaar scheidde. Maar soms ook omgeven door niemandsland, met Todesstreifen en mannen met geweren en bijtgrage honden. Zo was het op de Potsdamer Platz. Toen was er heel veel niets. Nu is er heel veel wel. Onherkenbaar.

Hier is ‘t. Ik weet het zeker. Nee, niet hier. Daar. Nee, dat kan toch niet? Het moet wel hier geweest zijn.

De eeuwige reiziger Cees Nooteboom schrijft erover in z’n boek Berlijn 1989 – 2009. Z’n reis in de tijd gaat nog verder terug. Naar de tijd dat hij zelf maanden in Berlijn woonde en dat hij naar het dorpje (Alt-) Lübars ging.

Ons voorbeeld uit het boek van Cees Nooteboom, waar wij onze trip op baseerden. Op de zwartwit-foto zie de Muur uit 1989.
Ons voorbeeld uit het boek van Cees Nooteboom, waar wij onze trip op baseerden. Op de zwartwit-foto zie de Muur uit 1989.

Berlijn is voor de meeste toeristen grootsteeds, maar wie verder de stad in trekt merkt dat Berlijn ook nog altijd uit heel veel losse dorpen bestaat. Sommige zijn wijken geworden, maar het in het noorden liggende Lübars is nog altijd een echt dorp.

Het dorpsplein met de twee bushaltes.
Het dorpsplein met de twee bushaltes.

Grensdorp

In de jaren zestig, waar Nooteboom in het begin van z’n boek over schrijft was Lübars een grensdorp. De Nederlandse schrijver ging er geregeld heen. Om de onbegrijpelijke grens te zien. Hij kende hem natuurlijk uit de stad, waar je met veel gedoe en geldoverdracht bij Friedrichstrasse tussen Oost en West kon switchen, maar in Lübars kwam het op een andere manier binnen. Daar was het nog onnatuurlijker.

Later keert hij terug. En herkent het niet. Ja, het dorp wel, maar de grens is weg. De Muur is er niet meer. Dus je referentiekader is volkomen anders.

Dé dorpskroeg die er nog steeds staat. Hier ging de schrijver eten en drinken.
Dé dorpskroeg die er nog steeds staat. Hier ging de schrijver eten en drinken.

Dilemma

Omdat wij net als Nooteboom langer tijd in Berlijn verbleven en dus min of meer echte inwoners werden sprak zijn boek nog meer tot de verbeelding. Ook omdat wij zelf uit de ‘Koude Oorlogstijd’ stammen. En dus voor dezelfde dilemma’s staan. Waar stond die Muur ook alweer. Er zijn nog een paar plekjes waar de Muur nog wel staat, maar de Duitsers hebben dit verleden zoveel mogelijk weggevaagd. Voor toeristen is er een route uitgestippeld. Wie de Berliner Mauerroute volgt, volgt de oude grens. Maar het is niet tastbaar. Niet echt. Vervreemdend.

Maar dankzij het in de voetsporen van Cees Nooteboom treden komen we in het  prachtige dorpje Lübars terecht. Aan de kant waar de Muur stond zie je golvende weilanden. Bossen in de verte.

Met de dubbeldekker

Voor de camperaars onder de lezers, mocht je op WohnmobilPark Berlin in Alt-Tegel staan, om de hoek, net voorbij de snackbar die 24 uur per dag open is, vertrekt buslijn 222 naar het dorp. Het is een leuk sightseeing-tripje in een dubbeldekker naar een dorpje met een authentieke dorpskroeg. Er zijn diverse wandelingen uitgestippeld, waardoor je een landelijke kijk op Berlijn krijgt.

Voor wie vanuit de binnenstad van Berlijn een bezoekje aan Lübars wil brengen: neem eerst de metro, U6 naar Alt-Tegel. Bij het busstation stopt buslijn 222 om de tien minuten.

Scroll naar boven