Dat Berlijn een drukbezette geschiedenis-tijdlijn heeft is genoeglijk bekend. Waar je ook loopt, de historie laat groeten. Kijk je naar de huidige Reichstag dan zie je bij wijze van spreken de beroemde foto van een Russisch soldaat die in 1945 de vlag hijst op de top van het zwartgeblakerde parlementsgebouw. Loop je door de Dorotheenstrasse richting het beroemde museumeiland dan stuit je op een universiteitsgebouw met kapotgeschoten muren.
Blijkbaar waren ze dik, want ze staan er nog, maar duidelijk is wel dat hier fel gevochten is. De kogelgaten rondom de vensters zijn soms vuistdik. En als je wat verder loopt, zie je dat veel oudere huizen kogelgaten hebben. Sommige gaten zijn dichtgesmeerd, anderen niet.
Loop je door de Dorotheenstrasse richting het beroemde museumeiland dan stuit je op een universiteitsgebouw met kapotgeschoten muren.
Victor Klemperer
Bij de deur van de bijna kapotgeschoten muur hangt een herdenkingsplaat voor de Duits-joodse hoogleraar Victor Klemperer die tijdens de Tweede Wereldoorlog een aangrijpend dagboek schreef over zijn Duitse ´loopbaan´ als officier in de Eerste Wereldoorlog en opgejaagd hoogleraar tijdens het nazi-regime. Hij overleeft met enig geluk de jodenvervolging en gaat na de oorlog aan de slag als hoogleraar in de toenmalige arbeiter– en bauerstaat DDR. Dé DDR die niet ver van deze straat in 1961 de muur bouwde, waardoor Berlijn op gewelddadige wijze in tweeën werd gescheurd. Klemperer geloofde meer in de communistische DDR, want in zijn ogen hadden te veel oud-nazi´s in het na-oorlogse West-Duitsland belangrijke posities ingenomen.
Die geschiedenis die hier soms zo ontzettend wreed is geweest, maakt deze stad zo bijzonder. We kampeerden op een camping aan het Teltow-kanaal op het terrein van een oude grenspost van de DDR. De voormalige wachttoren, ooit bemand door zwaarbewapende soldaten met Schießbefehl, herbergt nu de wasmachines van de camping. Door het bos achter ons loopt een oud S-Bahn-traject (tramlijn) dat tijdens de Russische aanval op Berlijn door het Duitse leger werd opgeblazen.
De voormalige wachttoren, ooit bemand door zwaarbewapende soldaten met Schießbefehl, herbergt nu de wasmachines van de camping.
De Duitse Père-Lachaise
Ten zuiden van datzelfde kanaal ligt het Südwestkirchhof, een kerkhof. Wat moet je nou met een kerkhof, denken jullie misschien. Wel, we werden nieuwsgierig gemaakt door een folder over die begraafplaats. De schrijvers vergeleken het beroemde Parijse kerkhof Cimetière du Père-Lachaise waar de Amerikaanse zanger van the Doors ligt met dit Duitse kerkhof. Südwest is het op drie na grootste van de wereld. Zo´n 120.000 mensen zijn er begraven sinds de opening in 1909. Indrukwekkende getallen dus.
Het tweehonderd hectare grote terrein is eigenlijk een bos, een zogenoemd Waldfriedhof. En net als haar Parijse evenknie zie je monumentale graven, maar ook sterk verwaarloosde plekken met verweerde stenen. En ook hier kom je de geschiedenis tegen. Ver weg op het enorme terrein, maar keurig verzorgd, liggen de eregraven van Britse en Italiaanse militairen uit de Eerste Wereldoorlog.
Het zijn er duizenden. De witte kruizen bij de Engelsen én de vierkante blokken bij de Italianen liggen er rijen dik. Het waren krijgsgevangen die in Berlijn zijn gestorven. Ze waren soms erg jong, zo rond de twintig. Bij de Italianen zie je dat er nogal wat zijn gestorven in 1919, het jaar ná het einde van de Eerste Wereldoorlog. Vreemd. Waren ze te zwak om naar huis te kunnen gaan, zo vraag je je af. De informatieborden geven helaas geen uitleg.
De digitale reisgids over de groene gordel onder Sevilla met informatie over het prachtige nationale park Doñana & het in de buurt gelegen toeristische Costa de Islantilla. Daarnaast informatie over de romantische kustplaatsjes en havenstad Huelva, bekend van ontdekkingsreiziger Columbus.Prijs 18,99 euro, 294 pagina’s, 425 foto’s en 48 kaarten. Meer info? Klik hier. Interesse? Ga dan naar: Apple Book Store Of: Boekenbestellen.nl (Pdf)
Dè beroemde knieval van Willy Brandt
De Italianen komen we ook tegen op een ander kerkhof, die van Waldfriedhof Zehlendorf. Het is een stuk kleiner dan het immense terrein van Südwest. Dat we ze tegenkwamen was toeval, maar zoals gezegd over de Berlijnse historie struikel je gauw. We waren eigenlijk op zoek naar het graf van Willy Brandt. Een Duitse sociaal-democraat die vluchtte voor de nazi´s en later Bondskanselier werd van het naoorlogse Duitsland eind jaren zeventig. Hij was de architect van de nieuwe Ostpolitik, waarbij toenadering werd gezocht met de toen nog communistische Oostblokstaten.
Brandt verontschuldigde zich voor de misdaden van het nazituig.
Beroemd is zijn knieval voor het monument van joodse oorlogsslachtoffers in Warschau. Het was niet een ingestudeerd gebaar, maar een spontane geste. Brandt verontschuldigde zich daarmee voor de misdaden van het nazituig. Uitgerekend hij; de man die gevlucht was datzelfde regime. Dat we zijn naam kennen, heeft alles te maken met onze leeftijd. Walter bijvoorbeeld bracht zijn jeugd in de jaren zeventig door in Duitsland. Hij werd ´opgevoed´ met Duitse politici als Brandt, Walter Scheel én Helmut Schmidt met zijn strijd tegen de RAF.
Italiaanse graven
Als we Brandt’s graf gevonden hebben, zien we rechts een hele rij graven staan, precies zo ingericht als op het andere Italiaanse ereveld. Het is óók een Italiaanse begraafplaats, zo blijkt. Niet voor slachtoffers uit de Eerste Wereldoorlog, maar voor de doden uit de Tweede Wereldoorlog. De geschiedenis heeft zich herhaald. Hier liggen ruim 1100 krijgsgevangenen begraven, slachtoffers van een land dat eerst meevocht met nazi-Duitsland om in 1943 plotseling voor het geallieerde kamp te kiezen. De Duitsers namen wraak en voerden ruim 600.000 Italianen af naar Duitsland.
Daar werkten ze als dwangarbeider onder uiterst slechte omstandigheden. Als de oorlog bijna is afgelopen en de Russen in 16 april 1945 al de aanval op Berlijn hebben geopend, worden nog even honderd Italiaanse dwangarbeiders neergeschoten, waarschijnlijk door de SS. Dat herinnert ons aan de Zwolse gedenksteen voor de vijf, op 31 maart 1945 gefusilleerde verzetsmensen. Het naderende einde van de oorlog maakte blijkbaar de naziboeven nog fanatieker.
Russisch ereveld
De Russische aanval was ook bloedig. In de korte periode van midden april tot en met 2 mei sneuvelden 20.000 Russische soldaten. In totaal stierven er zo´n 70.000 mensen, waaronder 20.000 Duitse soldaten en 30.000 burgers. Dat er fel van huis tot huis gevochten werd, laten de beschadigde muren aan de Dorotheenstrasse zien. Het Russische ereveld hebben we wél bewust bezocht. Waarom? Vanwege diezelfde geschiedenis. Dat Europa al tientallen jaren, generaties lang, vrede kent is bijzonder.
Het indrukwekkendste ereveld is die van het Sowjetisches Ehrenmahl Treptower Park, gelegen in het voormalige Oost-Berlijn. Het is een enorm terrein met aan het hoofd een metershoog beeld van een sovjetsoldaat met een kind op zijn arm, terwijl zijn zwaard wijst op een kapotgeslagen hakenkruis. Verderop staan twee enorme beelden van knielende soldaten als een teken van respect voor de 7000 begraven soldaten.
De velden zijn omzoomd met grote gebeeldhouwde blokken vol oorlogsscènes uit de Russische sovjetrepublieken. De soldatengraven zijn bijna onvindbaar. Ze liggen onder de platanen, naamloos. Alleen een bescheiden stenen rand verraadt de ligging van de massagraven. Als we er rondlopen rijden Amerikaanse skaters rondjes op het betegelde terrein, terwijl de stenen soldatenbeelden woordloos toekijken. De skaters hebben lol als een cameraman filmt. Dat is ook Berlijn
Ontdek meer van Camper Smuikje gaat los
Abonneer je om de nieuwste berichten naar je e-mail te laten verzenden.
19 november 2017
Weer een leerzame en interessante bijdrage. Bedankt.
19 november 2017
Graag gedaan Henk
19 november 2017
Ja, met al die brandhaarden overal ter wereld, maar ook wel dichtbij, is het inderdaad bijna een wonder dat Europa al zolang zonder oorlog is… goed om daar eens even bij stil te staan.
19 november 2017
Ja, dat beseffen we elke keer als we hier rondlopen. Vrede is iets heel moois