Onze wintertoer: Portugezen geven Hamburg en Cuxhaven kleur

De ondergaande zon geeft de Binnen-Alster en de statige gebouwen er rondom heen een extra tintje.
De ondergaande zon geeft de Binnen-Alster en de statige gebouwen er rondom heen een extra tintje.

Havensteden zijn bronnen van multiculturaliteit. Dat was eeuwen geleden al zo en dat is nog altijd niet veranderd. Havens zorgen voor werk. Verschillende culturen zorgen voor een soort vrijplaats. Zo was het Noord-Duitse Hamburg eeuwen terug toevluchtsoord voor Spaanse en Portugese joden en voor Nederlandse geloofsvluchtelingen.

Stolpersteine

De joden zijn ’vakkundig’ vermoord in de Tweede Wereldoorlog. In de stad struikel je letterlijk over de Stolpersteine die vele, vele duizenden stadsgenoten herdenken. In één straat in de wijk Rotherbaum telden we er tientallen.

De Stolpersteine voor de school aan de Grindelhof in de Hamburger wijk Rotherbaum.
De Stolpersteine voor de school aan de Grindelhof in de Hamburger wijk Rotherbaum.

Dieptepunt waren de stenen voor een school, die trouwens nog steeds dag en nacht bewaakt wordt door minimaal twee zwaarbewapende politiemensen. De leraren hadden allemaal een eigen herdenkingssteen gekregen. De driehonderd leerlingen stonden als groep op één steen.

Als we de tekst op de christelijke kerk een eindje verderop mogen geloven, waar ze waar door het stof gaan voor hun zonden tijdens de Tweede Wereldoorlog, telde de stad 20.000 joodse mensen. Na 1945 waren daar slechts 945 van over.

Dit is er overgebleven van de Sankt Nikolaikirche aan de Willy Brandtstrasse.
Dit is er overgebleven van de Sankt Nikolaikirche aan de Willy Brandtstrasse.

Weggevaagd

De meeste Duitse steden zijn zwaar gebombardeerd tijdens diezelfde oorlog. Zeker havensteden waren een ‘geliefd’ doelwit van de Engelse en Amerikaanse geallieerden. Ook Hamburg is zwaar getroffen. Je krijgt daarover een gruwelijk overzicht in de ruïnes van de Sankt Nikolaikirche (Mahnmal St. Nikolai) in de binnenstad.

Kaart met welke delen van Hamburg getroffen zijn tijdens de vele bombardementen. Stand oktober van 1944. Foto gemaakt bij expositie Mahnmal St. Nikolai.
Kaart met welke delen van Hamburg getroffen zijn tijdens de vele bombardementen. Stand oktober van 1944. Foto gemaakt bij expositie Mahnmal St. Nikolai.

De wijk, waarin wij eind februari met camper Smuikje verbleven, Hammerbrook, is zelfs volledig weggevaagd. Dat is dan ook zeker niet het mooiste gedeelte. Maar de binnenstad heeft geluk gehad. Het centrum en bijvoorbeeld ook de joodse wijk Rotherbaum zijn relatief goed bewaard gebleven en dat maakt een verblijf in deze stad tot een aangename ontdekkingstocht, vonden wij.

Smakelijke overeenkomst

Cuxhaven heeft het wat dat betreft wat minder getroffen, maar samen met Hamburg blijkt deze stad een smakelijke overeenkomst te hebben. Naast vis, water en havenactiviteiten kunnen beide steden bogen op een aardige Portugese gemeenschap. Een dusdanig grote en eigenzinnige groep, waardoor ze ook echt een eigen plek in de stad heeft.

Kaart van Hamburg.
Kaart van Hamburg.

Met name in het kleinere Cuxhaven viel het op, omdat je overal op zaken stuit met namen als Lissabon, Sagres (naar het biertje), O Cantinho en Costa Nova. En als je goed luister hoor je her en der ook mensen in het Portugees met elkaar praten.

De Fischmeile in Cuxhaven.
De Fischmeile in Cuxhaven.

Fischmeile

Het zijn de (nazaten) van de gastarbeiders uit de jaren zestig. Ze kwamen uit hun arme land (Aveiro en Ílhavo) om geld te gaan verdienen in de visverwerkende industrie. Inmiddels hebben ze hun eigen bedrijven opgebouwd. De Fischmeile van Cuxhaven telt meerdere Portugese ondernemers.

Maar ook verder in de stad hebben ze met name in de horeca hun weg gevonden. Er zijn een paar actieve overkoepelende organisaties die de band met het moederland en onderling warm houden. In Cuxhaven vormen ze zelfs de grootste groep allochtonen. Volgens de lokale krant leven er tussen de 2500 en 2700 van oorsprong Portugezen in de stad. De eerste 17 kwamen in oktober 1964 aan voor in de niet meer bestaande rederij Nordsee te gaan werken.

De Landungsbrücken is een veelbezochte attractie.
De Landungsbrücken is een veelbezochte attractie.

Portugezen

Hamburg is zo groot dat de Portugese gemeenschap ietwat wegvalt, maar mocht je achter het drukbezochte toeristische hoogtepunt, die Landungsbrücken rchting stad lopen dan stuit je ineens op allerlei Portugese restaurants. Hier aan bijvoorbeeld de Ditmar- Koel-Strasse eet je zoals in het moederland. In Cuxhaven hebben ze de menukaart ietwat aan de Duitse smaak aangepast en kun je Cataplana en de verschillende soorten bacalau alleen vooraf op bestelling krijgen.

De Ditmar-Koel-Strasse met diverse Portugese restaurants. Delta is erg goede Portugese koffie.
De Ditmar-Koel-Strasse met diverse Portugese restaurants. Delta is erg goede Portugese koffie.

De dik 9000 van oorsprong Portugezen in Hamburg vormen met hun aantal overigens de grootste Portugese gemeenschap in Duitsland. Ze wonen dus vooral in de wijk Neustadt, tussen de Landungsbrücken en de Venusberg, en in de uitgaanswijk St. Georg. 

Geheimtip

Een beeld van de wijk Rotherbaum.
Een beeld van de wijk Rotherbaum.

Dit soort gemeenschappen geven een stad kleur. Een eigen smoeltje. Dat was ooit ook zo in Rotherbaum. Een prachtig, levendige wijk met een geheel eigen gezicht. Dat eigen gezicht wordt nu ingekleurd door studenten. Voor wie in Hamburg alle grote hoogtepunten heeft gehad en de lokale bevolking wil ontmoeten is deze wijk westelijk van de Aussen-Alster een geheimtip.

Camperplaatsen

Camper Smuikje verbleef met z’n baasjes in Hamburg op NKC-site: 9567 (voor 19 euro), in Cuxhaven op NKC-site: 594 (in de winter 12 euro, rest van jaar 15 euro). Bij de Fischmeile, aan de Präsident-Herwig-Strasse, is ook een camperplek (NKC-site: 62729, zelfde prijs). Over de hotels stuikel je. Ook appartementen zijn te kust en te keur verkrijgbaar.

De camperplek in Hamburg ligt min of meer middenin de stad (Hammerbrook). Boven je raast de metro, naast je het vele autoverkeer.
De camperplek in Hamburg ligt min of meer middenin de stad (Hammerbrook). Boven je raast de metro, naast je het vele autoverkeer.

Zie ook: onze reizen door Portugal.

Scroll naar boven