Een lach en een traan in Carnavalshoofdstad Cádiz

Teatro Falla in Cádiz
Teatro Falla in Cádiz

“Soy Doctor!”, zegt Santiago Moreno nadrukkelijk tegen zijn toehoorders. “Ik ben Dr. .” Zijn wijsvinger gaat in de lucht als hij een stap naar voren zet binnen de groep. Er wordt gelachen. Moreno grijnst. Het is hem gelukt

Met zijn aankondiging krijgt hij alle aandacht van de mensen die zich om hem heen hebben verzameld. Moreno ís afgestudeerd in de moderne geschiedenis. Hij woont in de Zuid-Spaanse havenstad Cádiz en brengt als El Doctor de studenten van Universiteit van Cádiz historisch besef bij.

Zijn toehoorders die nu om hen heen staan zijn geen studenten, maar ‘gewone’ Spaanse burgers. En twee Nederlanders die alle aandacht nodig hebben om het Spaans van Moreno bij te houden. Want de Doctor spreekt alleen Spaans wanneer hij ons op excursie meeneemt door het Gran Teatro Falla van de stad Cádiz.

Een van de gidsen, Francis Sevilla, in de ontvangsthal van het theater.
Een van de gidsen, Francis Sevilla, in de hal van het theater.

Teatro Falla

We staan op het plein voor het grote stadstheater Falla, dat opgebouwd is in Neo-Múdejarstijl. Neo-Múdejar is een romantische bouwstijl, gebaseerd op de Arabische paleizen en moskeeën in Spanje uit de periode van het moslimkalifaat (8e tot 15e eeuw).

Moreno heeft een missie én een bedrijfje. Hij wil geschiedenis naar ‘buiten’ brengen. Traditioneel blijven de ontdekkingen van de historici verborgen binnen de muren van de universiteit. Dat kan anders, vindt Moreno die daarbij hulp krijgt van andere academici. In 2015 richtte hij daarvoor een echte ‘start-up’ op die mensen levende geschiedenis aanbiedt voor een tientje of 12 euro per persoon. Onder begeleiding van Moreno bezoeken we de binnenwerken van Gran Teatro Falla, een gebouw waarvan de fundamenten uit de 19e eeuw stammen.

“Toen was het gebouw nog van hout”, vertelt Moreno, als hij ons via de artiesteningang van het enorme theater mee naar binnen neemt. Hij wordt begeleid door ‘chemicus’ Francis Sevilla Pecci die een gitaar bij zich heeft. Later wordt duidelijk waarom, want Moreno en Sevilla houden van Carnaval en zingen na een korte uitleg een aantal Spaanse carnavalskrakers. Hun Spaanse toehoorders doen lekker mee.

Het podium en een kijkje in de grote zaal van Teatro Falla.
Het podium en een kijkje in de grote zaal van Teatro Falla.

Condooms

Alleen, dat zijn geen teksten zoals wij ze in Nederland kennen. Geen ‘Er staat een paard in de gang’. Het zijn vaak politiek getinte liederen, waarbij de heersende klasse of de maatschappij op de hak worden genomen. In Cádiz is Carnaval bijzonder. Het duurt er gemiddeld anderhalve week, waarbij groepen optreden met muziekspektakels in het theater of gewoon op straat.

In Falla worden wedstrijden gehouden over wie het beste carnavalslied zingt, vertelt Sevilla. Op de tv worden de wedstrijden uitgezonden. De jury let vooral op de inhoud van de teksten. “Natuurlijk bestaat er ook een ander soort Carnaval in de stad. Honderden bussen komen in de stad vol met jongeren, voorzien van drank, en ik hoop, condooms”, grapt hij.

Ook wij stonden even op het toneel.
Ook wij stonden even op het toneel.

Moreno vertelt over hoe de carnavalsgroepen – bestaand uit tientallen mensen – het toneel opkomen. “Kun je je voorstellen hoe zenuwachtig de mensen zijn. Je keel is droog, je wilt zo graag nog even roken of je moet ineens heel erg naar de wc, want de zenuwen gieren door je keel. Nog enkele minuten en je moet het enorme podium op waar de jury en de honderden toeschouwers je aankijken”, legt hij uit als we in de gang staan van de kleedkamers.

Het doek werd geschilderd in Barcelona, opgerold, en met een boot naar Cádiz gebracht.

De indrukwekkende ingang van het Theater.
De indrukwekkende ingang van het Theater.

Podium

Het podium dat schuin afloopt is enorm, zo blijkt. Onze voetstappen klinken hol. En dat is logisch, want eronder ligt een twee verdiepingen tellend binnenwerk van hout. Hout is goed, want het versterkt als een klankkast de voetbewegingen van de groepen. De rest van het gebouw bestaat uit steen. Een brand vernietigde aan het eind van de 19e eeuw het hout.

De hersteloperatie werd uitgevoerd in steen, waarbij het buitenwerk Arabisch geïnspireerd was. De zaal zelf is opgebouwd in een meer traditionele vorm die typisch was voor die tijd. Het geschilderde plafond laat figuren uit de mythologie zien. “Het doek werd geschilderd in Barcelona, opgerold, en met een boot naar Cádiz gebracht.” Geldgebrek hinderde de hersteloperatie, waardoor de bouw maar liefst bijna 25 jaar duurde.

De reclamefolder van onze Spaanse gids en historicus Santiago.
De reclamefolder van onze Spaanse gids en historicus Santiago.

Nog een excursie, maar nu over de burgeroorlog

Dat Moreno een geschiedkundige is, wordt duidelijk als we hem een week later treffen vóór het provinciehuis in Cádiz. We hebben ons via internet ingeschreven voor nog een geschiedkundige tour door de stad. Dit keer gaat het over de Spaanse Burgeroorlog die 81 jaar geleden van start ging. Het leger kwam in opstand tegen de legaal gekozen linkse regering. De opstand onder leiding van generaal Franco begon op 17 juli 1936. Drie jaar later was het linkse bewind met al zijn medestanders van de kaart geveegd; een militaire dictatuur brak aan.

Miedo

Het wordt geen ontspannen tour, weten we. Terwijl tijdens de excursie in Teatro Falla het zingen en het lachen de overhand had, is dit een triest onderwerp. Maar we zijn getriggerd door een verhaal enkele jaren geleden over executies in een mooi kasteel in El Puerto de Santa Maria. De gids vertelde ons toen, het Engelstalige publiek, het verhaal van de vele executies in het kasteel tijdens de burgeroorlog, een verhaal dat ze nooit aan het Spaanstalige publiek zou vertellen. Sindsdien willen we meer over de burgeroorlog weten.

Advertentie: e-reisgids Cádiz
Cover e-reisgids CádizDe parel van het Spaanse zuiden. Bekijk de temperamentvolle havenstad van de flamenco. Cádiz, een stad om weg te dromen, om te flaneren door het historische centrum. Deze gids neemt je mee naar de enorme kathedraal, het Romeinse amfitheater, de levendige Mercado, het schilderij van El Greco, de Fenicische opgraving en de restaurantwijk La Viña. We nemen je ook mee naar de oude marine- en flamencostad San Fernando. Prijs 9,99 euro,150 pagina’s, 235 foto’s. Meer informatie? klik hier. Of ga direct naar: Apple Bookstore    
  • De hoofdstukken van het e-book Cádiz:
  • Cádiz
  • San Fernando
  • Chiclana de la Frontera – Novo Sancti Petri
  • Extra

De geschiedenis is blijkbaar nog steeds voor veel Spanjaarden een open wond. In het land worden bijvoorbeeld zo’n 100.000 mensen vermist. Het aantal ongeopende massagraven loopt in de honderden. Openheid over de burgeroorlog is in dit land geen vanzelfsprekendheid. Of zoals Moreno later zal zeggen: veel mensen zijn nog steeds bang: ‘miedo’.

Tuig

Het leger was in 1936 wraak- en moordzuchtig. Links was tuig dat vernietigd moest worden. Koloniale ‘Moorse’ troepen uit het toen nog Spaans Marokko landden direct na de opstand in Cádiz, vertelt Moreno en met hem lopen we dezelfde route die de troepen toen ook liepen. “Hier bij het provinciehuis werden de regeringsgezinden van twee kanten aangevallen. Na een kort gevecht werden ze gevangen genomen en geëxecuteerd”, vertelt Moreno als hij naar het oude gebouw wijst.

Viva España, riep de winkelier vanaf dit balkon en werd toen doogeschoten.
Viva España, riep de winkelier vanaf dit balkon en werd toen doodgeschoten.

We lopen de stad in en staan stil bij een winkel met woonhuis en balkon. Op dit balkon stond een winkelier die ‘Viva España’ riep, toen de soldaten voorbij liepen. Hij steunde immers de militaire coupplegers. De Moorse soldaten, zenuwachtig als ze waren, verstonden zijn kreet niet en schoten de winkelier pardoes neer, vertelt hij.

Straatbeeld Cádiz

Ook werd er gevochten bij het gemeentehuis en het postkantoor, maar de tegenstand was minimaal. Links was slecht bewapend en werd door de militaire overmacht verrast. Daarna volgden de maanden van ‘Repression Caliente’, ofwel de moordpartijen waarbij je zomaar een kogel door je kop kon krijgen. Zeker als je lid van een linkse partij of vakbond was.

Moreno vertelt bij een andere winkel het verhaal van een vijfkoppige familie, waarvan er uiteindelijk vier vermoord werden. Waarom? Ze waren allemaal lid van de communistische partij. “Toen ze opgepakt werden stond de buurvrouw te applaudisseren” aldus Moreno. De twintig ‘linkse’ gemeenteraadsleden van Cádiz werden vermoord. “Tien ervan zijn nog steeds niet teruggevonden”, zegt onze gids.

Het prachtige postkantoor dat een rol speelde in de burgeroorlog.
Het prachtige postkantoor dat een rol speelde in de burgeroorlog.

Weggestopt

Bij de nieuwe Kathedraal van Cádiz loopt Moreno naar het standbeeld van de bisschop van Cádiz dat weggestopt aan de linkerkant van het kerkgebouw staat. Het metalen beeld dat in de jaren dertig nog prominent vóór de kathedraal stond, was jarenlang het mikpunt van hoon en spot binnen de Carnavalswereld. De katholieke kerk in Cádiz stond volgens veel inwoners te veel aan de kant van het geld. Het standbeeld van de bisschop moest weg.

Vele spotliedjes werden erover gezongen tijdens het Carnaval, weet Moreno: “Ik ben een slechte zanger, maar zo ging ongeveer het lied”. Hij begint te zingen. Niet dat we alles begrijpen, maar zijn uitleg maakt duidelijk dat de kerk impopulair was. Begin juli 1936 besloot het links stadsbestuur het beeld te verwijderen. Enkele weken later. De ‘bisschop’ keerde terug toen de militairen naar de macht grepen. Kort erna werd Carnavaltraditie verboden. De liederen waren te kritisch.

De 'bisschop' staat nu weggedrukt op een pleintje.
De ‘bisschop’ staat nu weggedrukt op een pleintje.

Verpieteren

Tot in de jaren tachtig bleef het gehate figuur van de bisschop staan totdat het socialistische stadsbestuur het terrein voor de kathedraal veranderde in een parkeerplaats. Het standbeeld kreeg een zetje en staat sindsdien te verpieteren op een zijpleintje. De tour met Moreno maakt duidelijk de geschiedenis in Cádiz vreemde, wrede capriolen uit heeft gehaald. Cádiz is mooi, maar heeft roerige jaren achter de rug, afgewisseld met gelukkige periodes. Dat maakt de geschiedenis van deze stad ook zo interessant. Je kunt je inschrijven voor zo’n geschiedenistour, maar Spaans moet je wel kunnen verstaan, want El Doctor spreekt hooguit drie woorden Engels.

De website van Santiago Moreno: 1d3milhistorias

Scroll naar boven